Biểu đồ giải thích trục trặc kỹ thuật khiến bàn đạp chân ga xe Toyota bị kẹt cứng và làm cho xe vọt nhanh về phía trước.
Tuấn Minh
Khách quan mà nói, những vụ thu hồi vì lý do an ninh các loại xe hơi hoặc hàng hoá tiêu dùng tại Hoa Kỳ không phải là điều hiếm khi xảy ra, nhất là trong ngành xe hơi khi các hãng lớn luôn có phản ứng nhanh lẹ để ra lệnh thu hồi nhằm sửa chữa những trục trặc mới phát giác được hầu tránh cho khách hàng khỏi bị gặp trở ngại hoặc tai nạn và cũng giúp cho hãng sản xuất xe đỡ cái hoạ có thể bị thưa kiện nhiều hơn.
Nếu như những vụ thu hồi này được thực hiện một cách nhanh chóng và hiệu quả -- thông thường đa số các khách hàng thường sẽ hài lòng và còn có phần khen ngợi các hãng này có tinh thần trách nhiệm cao vì biết lo cho an ninh của giới tiêu thụ -- và do đó cũng thường không để lại những hậu quả tai hại về uy tín của hãng sản xuất.
Tuy nhiên vụ thu hồi mới nhất các hiệu xe Toyota dường như không phải là một vụ thu hồi hàng tiêu thụ bình thường, và nhiều phần là có thể để lại một hậu quả tai hại trong đường dài cho đại công ty sản xuất xe hơi này. Trong đoản kỳ, nó có thể khiến cho vị thế số một trên thế giới của công ty xe hơi này sắp bị lung lay, với tiền thiệt hại chưa gì đã lên đến 30 tỷ Mỹ-kim, tức là 1/5 trị giá của công ty, kể từ khi các tin tức về thu hồi mới được loan báo rộng rãi từ ngày 29 tháng Giêng vừa qua.
Thông tin mới nhất trên thị trường chứng khoán tại New York vào ngày thứ Sáu cho biết là giá cổ phiếu của Toyota có lên trở lại chút ít trong ngày, sau khi đã tụt giá thê thảm trong nhiều ngày trước, với giá là gần 75 Mỹ-kim cho một cổ phiếu. Tuy nhiên, cơ quan thẩm định tình trạng tín dụng Standard & Poor’s đã nói rằng họ đang đặt Toyota và nhiều hãng cung cấp phụ tùng liên hệ trong tình trạng được theo rõi chặt chẽ để sẵn sàng hạ giá cổ phiếu xuống vì những lý do lo ngại về khả năng kinh doanh của Toyota trước những lo sợ của giới tiêu thụ về phẩm chất an toàn của các xe hơi trên thị trường.
Kể từ khi đại công ty sản xuất xe hơi số một trên thế giới loan báo lệnh thu hồi cách nay hai tuần trên 2 triệu chiếc xe hơi tại Hoa Kỳ và sau đó đình chỉ việc sản xuất và bán 8 hiệu xe khác nhau vì một số những lo ngại về những trục trặc liên quan đến bàn chân ga có thể bị kẹt khiến cho chiếc xe bị vọt mạnh không kềm chế được, cái tin xấu này đã gây ra chấn động lớn trong kỹ nghệ xe hơi. (Sau đó, công ty Toyota cũng đã nới rộng lệnh thu hồi các xe Toyota nằm trong danh sách liên hệ lan ra khắp toàn cầu, bao gồm tổng cộng hơn 8 triệu chiếc, trong đó bao gồm nhiều thương hiệu nổi tiếng từ lâu và được xếp vào loại bán chạy nhất của Toyota từ cả chục năm qua.) Đó là các thương hiệu Avalon, Matrix, Sequoia SUV, Tundra pickup, Camry, Corolla, RAV4 Crossover, Highlander Crossover. (Các loại Crossover tương tự như các loại SUV nhưng thấp hơn vì được lắp đặt trên giàn xe du lịch thấp hơn xe SUV được lắp trên giàn xe pickup nên cao hơn). Các xe bị thu hồi thuộc nhiều năm từ 2005 cho đến 2010, tức là ngay cả những xe mới ra lò cũng bị vướng vào những trục trặc và khiếm khuyết kỹ thuật này.
Tin đáng mừng cho Toyota là dường như hãng này đã sớm loan báo cho mọi người biết phương thức giải quyết trục trặc này, với bản tin đưa ra vào ngày đầu tháng Hai, bằng cách sẽ gắn một miếng kim loại nhỏ bằng con tem ở dưới hệ thống bàn đạp chân ga để tránh tạo ra tình trạng cọ sát quá chật giữa các bộ phận có thể khiến cho chiếc bàn đạp chân ga có thể vô tình bị mắc kẹt. Đây là trục trặc kỹ thuật đã khiến cho chiếc xe bị lao nhanh về phía trước mà tài xế không thể kềm hãm được, đã xảy ra trong hơn 2,000 vụ và khiến cho ít nhất là 11 người bị thiệt mạng. Ấy là chưa kể một trục trặc kỹ thuật khác, và đã dẫn đến một vụ thu hồi to lớn khác vào tháng 11 năm ngoái liên quan đến hàng triệu chiếc xe khác với rủi ro là tấm nệm dưới chân của tài xế cũng có thể bị mắc kẹt khiến cho chân đạp ga cũng bị kẹt và làm cho xe bị lao nhanh về phía trước. Vụ thu hồi này cũng liên quan đến nhiều thương hiệu khác nhau của Toyota, bao gồm 12 loại xe khác nhau gồm có: Avalon, Camry, Prius, Tacoma, Tundra, Lexus ES350, Lexus IS250/IS350, Corolla, Highlander, Matrix, Venza và Pontiac Vibe (do liên doanh của Toyota và General Motors đồng sản xuất). Các loại xe bị thu hồi để sửa chữa trục trặc vì tấm thảm lót chân của tài xế cũng thuộc các đời xe từ năm 2004 cho tới năm 2010.
Tuy nhiên, những tin tức còn lại đều là những tin tức rất xấu cho hãng Toyota, và đáng quan trọng hơn nữa, là nó có thể phá vỡ cái uy tín tuyệt hảo của Toyota từ trước tới nay về hệ thống quản lý hữu hiệu và chặt chẽ cũng như là về phẩm chất sản xuất của các loại xe này không thua kém bất cứ một hãng xe nào khác trên thế giới. Chính vì thế mà vị chủ tịch của công ty Toyota Motor Corp là ông Akio Toyoda, cháu nội của vị sáng lập công ty, đã phải làm một cử chỉ ngỏ lời xin lỗi chính thức là cúi đầu tạ tội về những sự kiện đáng tiếc gần đây trong cuộc họp báo tại thành phố Nagoya ở Nhật Bản trong ngày thứ Sáu 5-2.
Mở đầu cuộc họp báo, ông Toyoda đã phát biểu lý do vì sao ông phải xuất hiện trước công chúng mặc dù không phải là người thích làm những chuyện ở mặt nổi: “Tôi muốn nói từ đáy lòng mình lời xin lỗi vì đã gây ra sự lo ngại của nhiều khách hàng liên quan đến các vụ thu hồi nhiều hiệu xe khác nhau tại nhiều vùng trên thế giới.” Và sau đó, ông Toyoda đã đưa ra những lời cam kết sẽ cải thiện tình trạng này bằng cách củng cố lại hệ thống kiểm soát an toàn, đáp ứng nhanh lẹ những lo ngại của khách hàng và đồng thời cũng đón nhận những ý kiến của các chuyên gia khác không nằm trong công ty Toyota. Vị chủ tịch của Toyota cũng nói rằng công ty sẽ thiết lập một uỷ ban đặc nhiệm bao gồm nhiều chuyên gia bên ngoài để kiểm soát và cải thiện phẩm chất an toàn của các xe hơi khi được sản xuất.
Chủ tịch Akio Toyoda của công ty Toyota đã cúi đầu tạ lỗi trong cuộc họp báo tại thành phố Nagoya.
Hiện nay, không ai rõ là việc thành lập một uỷ ban đặc biệt có nhiệm vụ kiểm soát mức độ an toàn với sự tham dự của nhiều chuyên gia từ khắp nơi sẽ tiến hành và làm việc ra sao. Tuy nhiên, theo lời của một chuyên gia phân tích làm việc cho công ty UBS là Philippe Houchois thì có lẽ đây là lần đầu tiên có một công ty đưa ra một biện pháp giải quyết trục trặc khi thu hồi sản phẩm có tính cách mạnh mẽ và sáng tạo nhất nhằm giải quyết vấn đề.
Trong lúc này, người ta chỉ biết nghĩ đến việc làm sao Toyota giải quyết được những khó khăn kỹ thuật để đem lại an tâm cho những thân chủ có xe nằm trong danh sách bị gọi thu hồi. Nhưng chắc chắn là những khó khăn này sẽ không sớm qua đi cho công ty Toyota cho dù các trục trặc kỹ thuật này có được sửa chữa nhanh lẹ, nhất là về uy tín của Toyota từ nay sẽ không còn ở vị thế sáng chói như trước đây. Thứ nhất là các vụ kiện cáo dân sự sẽ diễn ra tại Hoa Kỳ với những món tiền đòi bồi thường thiệt hại to lớn, có thể sẽ có tác dụng nhắc nhở lại một kinh nghiệm không tốt đẹp mà Toyota không muốn mọi người nhớ tới. Kế đến là những vụ điều tra của các viên chức đặc trách về an toàn công cộng trong chính quyền liên bang của Hoa Kỳ, vốn có truyền thống rất tích cực trong các vụ điều tra để tìm cho ra lẽ tất cả những nguyên nhân dẫn đến các vụ trục trặc hay tai nạn kỹ thuật liên quan đến sự an toàn của người dân.
Tổng trưởng Bộ Giao Thông của Hoa Kỳ là ông Ray LaHood đã nói rằng công ty Toyota đã phải bị đốc thúc mạnh mẽ để đưa ra quyết định thu hồi. Trước đó, ông LaHood cũng đưa ra một nhận định bộc trực cũng khiến cho công ty Toyota bị lỗ lã nặng khi nói rằng tất cả những người sở hữu khoảng 6 triệu chiếc xe Toyota và Lexus nằm trong danh sách bị thu hồi là đừng có chơi dại mà tiếp tục lái các xe này. Sau khi câu nói lỡ lời nay được tuôn ra khiến nhiều người hốt hoảng, ông LaHood đã tìm cách đính chính khi cho rằng ý ông chỉ muốn nói rằng các vị chủ xe đó đừng nên chần chừ trong việc mang xe đến các đại lý bán xe để được sửa chữa cho an toàn.
Tờ nhật báo Detroit Free Press có đăng một bài tường thuật nói rằng hãng Toyota đã nhận được hàng trăm lời khiếu nại của khách hàng thân chủ về những vấn đề trục trặc kỹ thuật này từ hồi năm 2003, nhưng đã không chịu làm bất cứ hành động nào để cứu xét hoặc tìm hiểu kỹ hơn. (Nếu điều này là đúng thì nó có thể là lý do khiến cho các luật sư của nguyên đơn kiện hãng Toyota về tội bất cẩn, và có thể được thắng lớn). Một trong hai uỷ ban của Quốc Hội có nhiệm vụ điều tra vụ này để biết xem là Toyota đã biết về các trục trặc kỹ thuật này từ bao giờ, và đã biết những gì (tức là mức độ nguy hiểm gây ra tai nạn chết người của các vụ trục trặc) mới đây đã cáo buộc rằng Toyota đã không thuần nhất khi đưa ra những bằng chứng.
Quan trọng hơn hết, tuy hiện nay Toyota đã đưa ra giải pháp để trấn an mọi người rằng mình đã có phương thức chữa trị, với một tấm kim loại nhỏ để điều chỉnh trục trặc có tính cơ khí (mechanical) này, nhưng một số chuyên gia và các viên chức chính quyền của Hoa Kỳ còn lo ngại rằng phải chăng trục trặc này không đơn giản như vậy, và có thể liên quan đến những trục trặc về phần điện tử, tức là về phần nhu liệu điều hành các hệ thống vận hành máy móc trong xe hơi. Đó chính là lý do mà nhiều người cũng đã than phiền về những trục trặc liên quan đến bộ thắng của xe Prius, một loại xe có tính lưỡng năng (hybrid) chạy bằng xăng lẫn bằng điện, được coi như là niềm hãnh diện về sự tiên tiến kỹ thuật của Toyota.
Chỉ riêng trong hơn một tháng từ đầu năm đến nay, hãng Toyota đã có số thương vụ bán xe giảm xuống 16% so với năm ngoái, trong khi hai đối thủ lớn là General Motors đã tăng 15% và Ford đã tăng 24%. Cùng lúc đó, hãng Ford cũng vừa loan báo là họ đã có giải pháp để chữa trị trục trặc về bộ thắng trên các loại xe hybrid của Ford là Fusion và Mercury Milan. Trong lúc Toyota đang lao đao thì các đối thủ khác cũng được hưởng lợi, chẳng hạn như Nissan có số thương vụ tăng 16% và hãng Hyundai của Đại Hàn cũng có thương vụ tăng 24%.
Liệu Toyota có sớm phục hồi lại uy tín hàng đầu của mình hay không sau vụ tai tiếng liên quan đến hai kỳ thu hồi xe to lớn lần này. Hiện nay có lẽ còn quá sớm để biết được câu trả lời, nhưng nhiều chuyên gia cho rằng có lẽ Toyota sẽ không sớm phục hồi được mà nhiều phần là sẽ bị ảnh hưởng nặng trong một thời gian khá dài. Lý do chính là vì những trục trặc lần này có thể không đơn giản là những chuyện xấu hoặc khiếm khuyết bắt nguồn từ phẩm chất yếu kém của thợ thuyền lắp rắp mà họ có thể khắc phục dễ dàng để cải tiến, như họ đã từng làm để vượt qua mặt các hãng đối thủ của Hoa Kỳ và Âu Châu trong thời gian qua.
Bởi vì nếu như nguồn gốc của những trục trặc khó khăn này thuộc về phần điện tử, hoặc là phần nhu liệu quyết định việc vận hành của một chiếc xe, thì việc giải quyết những trục trặc có phần khó khăn hơn nhiều. Theo lời nhận định của nhà báo Eugene Robinson trong một bài bình luận đăng trên tờ Washington Post đề ngày 5-2 vừa qua thì có thể nói là chiếc xe hơi ngày nay đã tiến bộ quá nhiều so với chiếc xe của vài chục năm về trước, và có thể ví như là một hệ thống của nhiều chiếc máy điện toán cùng làm việc chung. Và đã nói đến máy điện toán thì mọi người đều biết là bao giờ cũng có thể dễ dàng xảy ra những trục trặc bất thường không ai ngờ trước đó, thường quen gọi với thuật ngữ là những “con bọ” (bug) trong phần nhu liệu (software), tức là các thảo chương điều hành.
Kỹ thuật tiên tiến ngày nay đã khiến cho những chiếc xe hơi trở thành an toàn và hiệu năng hơn, bớt ô nhiễm trong không khí. Tuy nhiên, cũng giống như bất cứ một máy điện toán tinh vi nào, nó chỉ có thể vận hành một cách hiệu quả khi mà các nhu liệu điều hành của nó cũng được hoàn hảo. Nhiều chuyên gia cho rằng trong quá trình thi đua để vượt qua mặt hãng General Motors hầu giành ngôi vị số một trên thế giới, có thể Toyota cũng đã mắc phải những sai lầm trong việc lập thảo chương cho các hệ thống điện toán điều hành các xe hơi, chứ không phải chỉ đơn giản là những sai lầm có tính cách cơ khí để có thể ngăn chặn dễ dàng. Đó chính là lý do mà bộ phận thắng của chiếc xe Prius đã phải qua một giai đoạn sửa lại các thảo chương điều hành một lần thứ hai, dựa theo một bài phóng sự được đăng trên tờ nhật báo Wall Stree Journal.
Có lẽ các viên chức của Toyota giờ đây cũng thấm thía câu nói “càng cao danh vọng, càng dầy gian nan”. Hoặc nói một cách bình dân hơn, người ta có thể nói rằng Toyota đang rơi vào cảnh “thuyền to thì sẽ gặp sóng to”.
Tuấn Minh
